کتاب معالجات مخزن الادویه

• معالجات مخزن الادویه
• منتخب مخزن الادویه
• افعال مخزن الادویه

جدول

این ذره بی‌مقدار ابن سید محمدهادی العقيلى العلوى محمد حسین غفر الله ذنوبهما و ستر عيوبهما که چون اکثر آبا و اجداد و اقربای این عاصی هیچ مدان طبیب و مزاول علم و عمل بودند و این جاهل نیز از عنفوان شباب به خدمت والد ماجد قدس سره و جناب مستغنى الالقاب پیر و مرشد حقیقی مسمی حبیب الله و وليه المنتسب اليهما بالنسبه الحسينيه اعنی میر محمد على الحسينى مد ظله العالی حاضر می‌بود.».

در مورد دایی پدرش، علوی خان ، در کتاب مخزن الادویه از وی نقل قول‌های بسیاری نموده و مشخص نیست که عقیلی مستقیم نزد وی شاگردی کرده و یا غیر مستقیم از طریق پدرش، یا آثاری که از علوی خان برجامانده به تحصیل علم طب پرداخته است .

عقیلی علاوه بر مهارت در علم طب در سایر علوم همچون منطق و اصول عرفان، تفسیر، شعر نیز سررشته داشته است. کتب و آثار ارزشمندی از عقیلی به ثبت رسیده است که تعدادی از آن‌ها شامل مخزن الادویه، قرابادین كبير، خلاصه الحکمه و معالجات در دسترس است.

تعدادی نیز در آثار خود عقیلی به آن‌ها اشاره شده لیکن در دسترس نیست ؛ از جمله آن‌ها می‌توان به قرابادین صغی ، رساله ای در باب طحال اطفال، رساله حجامت، رساله عرق معدنی، رساله ای در باب جنین و کتابی در معالجه ذات الريه اطفال اشاره کرد. چنان که از مقدمه مخزن الادویه بر می‌آید وی قصد داشت برای دانشجویان پزشکی کتابی در قسمت‌های پنجگانه طب و بیماری‌های اعضای بدن تألیف کند .

مورد گیاهان، طبیعت، افعال و منافع و خواص، مقدار شربات، مضار و اصلاح آن و بدل اشاره شده است .

نکته جالب در این کتاب اشاره به نام علمی برخی از مفردات مذکور است که این موضوع موجبات شناسایی دقیق این مفردات را فراهم آورده است .

از جمله زبان‌ها و گویش‌هایی که در ذکر اسامی گیاهان به کار رفته می‌توان به زبان‌های یونانی، رومی، عربی، لاتین، سریانی، عبری و هندی و از گویش‌ها به شیرازی، مازندرانی، ترکی، خراسانی، اصفهانی و دیلمی اشاره نمود. علاوه بر این، مؤلف در برخی موارد به اشتباهات پیشینیان در خصوص مفردات اشاره کرده .است.

برای مثال عقیلی خراسانی در مورد گیاه حاج چنین میگوید: « گیاهی است که ترنجبین بر آن در خراسان منعقد می‌گردد بغدادی نوشته که اسم خار عاقول است و غلط کرده کسی که آن را خلنج دانسته است.