کتاب مدیریت برای پایداری رویکرد تغییر در سیستم های اجتماعی

جامعه انسانی مملو از سیستم‌های اجتماعی متعدد و متنوعی است که به منظور پاسخگویی و رفع نیازها و تأمین و تضمین بقا و توسعه جامعه شکل گرفته و توسعه یافته‌اند. با گسترش و پیچیدگی روزافزون جوامع و الزامات و ایجابات ناشی از آن سیستم‌های اجتماعی که خود برخاسته از ضرورت‌های حاصل از تعاملات انسان‌ها می‌باشند نیز روز به روز گسترده تر متنوع تر و پیچیده تر شده‌اند. سیستم‌های اجتماعی را می‌توان از رویکردهای مختلفی تعریف و تبیین نمود؛ اما در هر حال، ماهیتاً سیستم‌های پیچیده سازوار شونده‌ای هستند که دارای ابعاد و عناصر متعدد و متکثر و تعاملات پویای درونی و محیطی می‌باشند.پویایی تعاملات مذکور و پویایی‌ها و پیچیدگی‌های روزافزون محیط و ایجابات و اقتضائات ناشی از آن به طور فزایندهای سیستم‌های اجتماعی را در معرض چالش پاسخگویی به محیط و پایداری سیستمی قرار می‌دهد. مفهوم پایداری فراتر از دوام و ماندگاری منفعلانه سیستم‌های اجتماعی می‌باشد. پایداری به آگاهی سیستم از منابع و سرمایه‌های در اختیار و در دسترس و استفاده صحیح از آنها و توانایی سیستم در ایجاد تغییرات مستمر در خود و محیط تعاملی اشاره دارد که موجب تحقق مطلوبیت‌های سیستمی متناسب با الزامات و اقتضائات محیطی و در نهایت پویایی سیستم در محیط حال و آینده می‌گردد. در ادبیات موضوعی پایداری بیشتر از جنبه های اقتصادی اجتماعی و به ویژه زیست محیطی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. البته در برخی نوشتارها نیز ابعاد ،فرهنگی ،فردی ،سیاسی، نهادی و اخلاقی یا معنوی (مذهبی) پایداری نیز مطرح شده است؛ اما اصولاً این ابعاد را در زیر مجموعه بعد اجتماعی جای میدهند و به اندازه سه بعد اصلی مطرح شده موجودیت مستقل آنها مورد پذیرش گسترده متخصصان این حوزه قرار نگرفته است. با این حال، على رغم وجود اختلاف نظر در معرفی ابعاد ،پایداری پر بعدی پیچیدگی و پویایی پایداری سیستم‌های اجتماعی مسئله ای است که به نوعی مورد توافق همگان است.

در چنین شرایطی از جمله الزامات اساسی و بسیار مهم در جهت تامین و تضمین پایداری تمهای اجتماعی شناخت ماهیت کیفیت و پویایی‌های پایداری از یکسو و از سوی دیگر وجود رهبران راهبردی است که بتوانند با اتخاذ تدابیر و اقداماتی بصیرانه، موقعیتی و نظام مند در گستره چارچوبی پویا و همه جانبه نگر به مدیریت کارآمد پویایی‌ها و تعاملات درونی و بیرونی سیستم‌های اجتماعی و در عین حال محیط تعاملی آنها بپردازند. در این مسیر راهبرد مدیریت تغییر می‌تواند کمک شایانی به رفع موانع و کاهش مقاومت‌ها در برابر تغییرات و پیشبرد امور و استفاده مطلوب از قابلیت‌ها و ظرفیت‌های موجود و نوپدید در قلمرو تعاملی سیستم در راستای پایداری نماید.

با توجه به آنچه گفته شد در نگارش این اثر تلاش شده است تا ضمن روشن ساختن مفهوم پایداری سیستم‌های اجتماعی چیستی و چگونگی مدیریت تغییر در عرصه تعاملی سیستم محیط در راستای پایداری سیستم‌ها به گونه ای پربعد و همه جانبه نگر و در عین حال مشتمل بر راهکارهای عمل پذیر طرح و تبیین شود. با این ملاحظه، در ابتدا به تبیین مبانی و مفاهیم کلیدی پایداری سیستم‌های اجتماعی و همچنین الزامات اساسی مطرح در این حوزه پرداخته شده است. در این راستا مواردی از قبیل ماهیت ابعاد و پویایی‌های سیستم‌های اجتماعی، مفهوم، معیارها عوامل و پویایی‌های عملکرد سیستم‌های اجتماعی؛ مفهوم شاخص‌ها، پیچیدگی‌ها و ضرورت‌های ایجابی پایداری و مدیریت راهبردی آن در سیستم‌های اجتماعی؛ سلامت سیستمی به مثابه راهبرد کلیدی پایداری و ابعاد مختلف و رهبری آن؛ مدیریت منابع و سرمایه های سیستم و چالش‌ها و راهکارهای آن در راستای پایداری؛ رویکردها انواع و مدل‌های تغییر در راستای پایداری؛ پویش تحولی سازواری و راهبردهای مدیریت محیط تعاملی در بستر پایداری مفهوم، ماهیت چارچوب‌ها، نقش‌ها و کارکردهای رهبری راهبردی در پایداری سیستم‌های اجتماعی تحلیل و تبیین شده است.سرانجام انواع چالش‌های پایداری سیستم‌های اجتماعی و الزامات مدیریت آنها در قالب چارچوبی پویا و پر بعد به همراه راه کارهایی عما مطرح گردیده است.