کتاب تاریخ کتابت قرآن و قرائات (تاریخ قرآن)

نزول قرآن گویای سرفصلی است که خواه ناخواه نشان دهندۀ سه مرحله است مرحله نزد خدا بودن قرآن، قبل از نزول مرحلۀ نزول و مرحله پس از نزول قرآن بررسی آیات آغازین سوره‌های دارای حروف مقطعه که بیشتر ناظر به بیان چگونگی نزول قرآن و اوصاف آن هستند نشان می‌دهد که کتاب مبین قبل از نزول نزد خداوند رحمان در امّ الکتاب رحم لوح محفوظ یا کتاب(مکنون دارای اوصافی همچون علی) و (حکیم) بوده است حم * وَ الْكِتابِ الْمُبِينِ * إِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ * وَإِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ لَدَيْنَا لَعَلِيُّ حكيم (زخرف ۱ (۴) کتاب مبین نزد خدا، «علی» است؛ یعنی بلند مرتبه و والا منزلت است، به گونه ای که عقل‌ها توان درک و دریافت مستقیم آن را ندارند؛ و حکیم است یعنی محکم و یکپارچه و حقیقتی به هم پیوسته است و به کلمات و عباراتِ قابل فهم برای انسان‌ها تفصیل نیافته است. به دیگر سخن قرآن پیش از نزول در حالت ام الکتابیاش که وصف «لَعَلِيُّ  حکیم را دارد شبیه الفاظ و عبارات بشری نیست که امکان قرانت و تلاوت داشته باشد. بنابراین خداوند حکیم کتاب مبین را در مرحله نزول به الفاظ و عباراتی روشن و واضح (عَرَبِيَّا) تبدیل کرد (جَعَلْناهُ) و آن را «خواندنی» و «خوانا» گردانید (قرآنـا تـا امکان قـرانــت، تلاوت، تعقل و تعلم داشته باشد (إِنَّا أَنزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ» (يوسف، (۲). در غيــر ایــن صورت دریافت و درک کتاب مبين فقط مختص رسول خدا می شد؛ چراکه وحی و تعلیم الله آن به ایشان اختصاص داشت. در میان عالمیان، از ازل تا ابد فقط قلب مبارک پیامبر اکرم یا ظرفیت و توانایی پذیرش یکباره کتاب مبین و قرآن عربی مبین را به صورت کامل و یکپارچه داشت در روایات این مسئله با تعبیرهای گوناگونی بیان شده است، رسول خدا می فرمایند: (آلا وانّى اوتيتُ الكتابَ (القرآن) و مِثلَهُ مَعَهُ». از امام علی نیز روایت شده است: «هو [القرآنُ] كلامُ اللهِ وتَأويلُهُ لايُشبِهُ كَلامَ البَشَر ) . تفصیل کتاب مبین به قرآن عربي مبين در شب قدر و در مرحله نزول انجام گرفت؛ در شبی مبارک که اجزای هر امر حکیم و سربسته ای در آن شب از یکدیگر متمایز و جدا می گردند: «حم » وَ الْكِتابِ الْمُبِينِ * إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ ... فيها يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَکیم (دخان) (۴۳). در آیه نخست سوره هود نیز می‌خوانیم: «الر كِتابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ»، لفظ «ثُمَّ)) مانند «جَعَلْنَاهُ» در آیه ۳ سوره زخرف به مرحله تفصیل آیات و سوره های کتاب مبین به آیات و سوره‌های قرآن عربی مبین اشاره دارد. پس آیات و سوره‌های قرآن عربی مبین متناظر و متشابه آیات و سوره های کتاب (مبین در اُمّ الکتاب» هستند و این دو تنها در وصف تفاوت دارند: آنجا دارای وصف حکیم و احکام اند و اینجا دارای وصف ،تفصیل و این تغییر وضعیت را خداوند حکیم خبیر با علم و آگاهی انجام داد: «فَصَّلْناهُ عَلى عِلْمٍ» (اعراف، (۵۲) تا این قرآن مفصل با اقراء و قرائت تدریجی و پیوسته در قلب انسان‌ها قرار گیرد. امام صادق فرموده است: خداوند، کل قرآن را در ماه رمضان به پیامبر اکرم عطا کرد، ولی آن حضرت بدون اذن الهی قرآن را ابلاغ نمی کرد با هبوط جبرئیل و ابلاغ وحی الهی ایشان آن مقدار از آیاتی را که مأمور به تبلیغ آن می‌شد به مردم ابلاغ می‌کرد که همگام و همزمان با رویدادها و مناسبت‌هایی بوده که شایستگی خطاب و ابلاغ را داشته اند؛ چنان که آیه «لا تُحَرِّكْ بِـهِ لِسانگ لِتَعْجَلَ بِهِ» ناظر به همین مسئله است ،بنابراین همه گزارش‌ها و روایاتی که بر پایۀ آنها نقل شده است که رسول خداعه هنگام دریافت وحی الهی دچار تب و لرز می‌شد و احساس سنگینی می‌کرد و گاهی از خود بیخود می‌شد، یا از ترس فراموشی آن‌ها را تندتند تکرار می‌کرد.