کتاب هند باستان

گزیده‌ای از کتاب

با گذشت قرن‌ها هندوستان به هیچ وجه در حد متوسط نیست. برای مثال، با داشتن حدود ۱/۱ میلیارد نفر جمعیت از این نظر پس از چین در جایگاه دوم قرار دارد. اما هندوستان پرجمعیت ترین دموکراسی جهان است. هندوستان به لحاظ جغرافیایی نیز پهناور است و با ۳,۲۰۸,۰۰۰ كيلومتر مربع وسعت هفتمین کشور پهناور جهان است؛ به واقع چنان پهناور است و دارای چنان تنوع گسترده سرزمینی است که غالباً از آن با نام شبه قاره» یاد می شود. افزون بر آن هندوستان از داشتن چهارمین اقتصاد بزرگ جهان به خود می‌بالد و مردمش به اعتقادات مذهبی بسیار گوناگونی از جمله آیین هندو آیین بودا، آیین جین، اسلام، مسیحیت، آیین سیک، یهودیت و آیین زرتشتی تعلق خاطر دارند. 

گهواره تمدن

هند از دیدگاه تاریخی نیز شایان توجه است نخست آن که یکی از چهار فرهنگ پیشرفته باستانی را در خود پرورش داد که تاریخ‌دانان امروزی آن‌ها را گهواره های تمدن می‌نامند. هر یک از این تمدن‌ها در امتداد کرانه های یک یا دو رودخانه بزرگ شکوفا شدند ـ دجله و فرات در بین النهرین عراق کنونی نیل در مصر هوانگ در چین و سند در هند نخستین شهرها در نیمه تا پایان هزارۀ چهارم پیش از میلاد پدیدار شدند؛ و نخستین دولت ـ ملت شناخته شدۀ جهان در مصر در حدود ۳۱۰۰ پیش از میلاد شکل گرفت. اما هند زياد عقب نبود. بین سال‌های ۳۰۰۰ تا ۲۶۰۰ پیش از میلاد، آنچه دانش پژوهان امروزی تمدن هاراپایی می‌نامند در امتداد رودخانه سند و شاخه های آن سر برآورده بود. برخی شهرهای هاراپایی سرانجام بیش از ۲/۶ کیلومتر مربع وسعت یافتند و جمعیتی بین تا پنجاه هزار نفر را در خود جا دادند. ساکنان شهرها در هزاران خانه آجری مقاوم زندگی می‌کردند که همانند الگوهای شبکه ای مدرن در دو سوی خیابان‌های خوب طراحی شده جا گرفته بودند. از آن گذشته مدارک باستان شناختی اخیر از هند غربی نشان میدم که هاراپایی ها امپراتوری ای پدید آورده بودند که از امپراتوری های مصریان و ساکنان بین النهرین در همان عصر پهناورتر بود. 

نگهداشت فرهنگ‌های باستانی

هند و مردمش از جهت دیگری نیز به لحاظ تاریخی متفاوتند و آن میزان تلاش آن‌ها برای نگهداشت پیوندشان با گذشته دور خودشان است. بسیاری از هندی های امروزی بسیار بیش از ساکنان بین النهرین یا مصر امروزی با فرهنگ‌های باستانی کشورشان در تماسند. مثلا، عراقی‌های امروز با مردمان بین النهرین که نخستین شهرها را بنا نهادند تقریباً هیچ وجه مشترکی ندارند. به واقع، عقاید مذهبی سیاسی و اجتماعی سومریان و بابلیان که در بین النهرین نخستین می‌زیستند عمدتاً یادگارهایی مهجورند. مردمان بعدی، از جمله مسلمانان، عرب یا بر مردمان پیشین غالب آمدند و آنها را ریشه کن ساختند یا آن‌ها را جذب خود کردند و به کیش و آیین خودشان درآوردند. در مورد مصر نیز همین‌گونه است. مصریان باستان خدایان متعددی را می‌پرستیدند و بر اساس اعتقاداتشان آداب و رسوم روزانه متعددی را به جا می‌آوردند. در بستر زمــان بسیاری از اقوام بیگانه، از جمله ایرانیان یونانیان مسلمانان، عرب و ترک به مصر حمله وریا آن را اشغال کردند. این فرایند به نابودی فرهنگ باستانی مصر شتاب بخشید؛ و اکنون تقریباً همه مصریان امروزی مسلمانان یکتاپرست با جهان بینی و آداب و رسوم مذهبی بـه کـلـی برعکس در هندوستان وضعیت بسیار متفاوتی پدیدار شد. در آنجا مردمان زیادی از متفاوتی هستند. دیرباز، بسیاری از اعتقادات و آداب و رسوم فرهنگ@های باستانی هند را زنده نگه داشتند و امروزه هم همچنان زنده نگه می‌دارند. تاریخ‌دان سين‌هاراجا تاميتا - دلگو دا خاطرنشان می‌سازد: اکثر هندی ها هنوز همان خدایان را می‌پرستند و هنوز همان ابیات و سرودهای نیایش را می‌خوانند که ۴۰۰۰ سال پیش می‌پرستیدند و می‌خواندند.