کتاب همسایه با سایه

(نگاهی زیباشناسانه به اشعار امیرهوشنگ ابتهاج)

همیشه اندیشیده‌ام هوشنگ ابتهاج اگرچه سرودن را با حافظ و پرداختی متمایل به حافظ شروع می‌کند؛ اما به گواه اشعارش می‌بینیم که توانسته از عرض زبان سعدی هم گذشته و طنین سماع مولانایی را هم در تاروپود اشعارش نشانده و در همه حال نیز از هم روزگارانش غفلت نورزیده است. چنین می‌شود که ذهنیت امروزین شعر فارسی به قوت در جای جای شعرش پیداست. در پرداختن به این ارزش‌ها در سروده‌های دیروز و امروز، ابتهاج اگرچه از فراز و فرود سبکی نشانی نمی‌بینم اما به چشم اندازهایی چنان برجسته از زیبایی بر می‌خوریم که پرداختن به آن چشم اندازها یعنی جستن ردپاهای حسن در هم‌ترازی با هم عصرانش برای قله‌نشینی و بلند مرتبگی شاعری با اصالت لفظ و معنا. (۱ امیر هوشنگ ابتهاج «ه.الف.سایه» یادگارماندۀ دوره ای از شعر معاصر ایران است که آغاز سرایشش به آغازین روزهای تولد شعر نیمایی می‌رسد. درست همان سال‌هایی که نیما «آی آدم‌ها را نخستین بار و متأسفانه در آخرین کنگره نویسندگان ایران می‌خواند (۱۳۲۵)، شاملو حضور قاطعش را ابتدا با آهنگ فراموش شده (۱۳۲۶) سپس با قطعنامه (۱۳۳۰) اعلام می‌کند، که به واقع قطعنامه‌ای برای اعلام انزجار از آهنگ فراموش شده‌اش می‌باشد.

در همان دهه‌ای که منوچهر شیبانی، ناتل خانلری فریدون ،توللی سهراب سپهری هوشنگ ،ایرانی اسماعیل شاهرودی و چند شاعر دیگر در دامنهٔ پر اوج ۱۳۲۵ تا ۱۳۳۵ نقش آفریدهاند و سایه یادگار مانده ای از آن زنده نامان است. که کند کتابی (۲ امیر هوشنگ ابتهاج، اولین دفترش را با عنوان سراب منتشر میکند کتابی که نثر نوشته ای در حد مضمون قطعنامۀ شاملو دارد. بیانیه ای که در تعهد قلم و در قبال رنج انسان نگاشته است. دهه ای که در کنار قطعنامه شاملو مرگ رنگ سهراب سپهری آخرین نبرد شاهرودی، جرقه شیبانی، تشنۀ توفان مشیری اسیر فروغ، کوچ و کویر نصرت رحمانی و چندین و چند کتاب شعر دیگر کنار کاروانی از بزرگان شعر معاصر منتشر شده است که ابتهاج در غزلی زیبا رفتنشان را حسرتِ سنگینی می‌شناساند تا به در خطابی به حضرت «سایه به زبان دعا تکرار کنیم.