کتاب معناشناسی 1

در قرن بیستم، برخی دانش‌ها استقلال پیدا کردند که در فهم متن و تحلیل معنا کاربرد گسترده ای دارند. متون دارای اهمیت ویژه ای هستند هر متنی در صدد انتقال دادن معنایی به خواننده است؛ البته همۀ متون در مرتبه و سطح واحدی قرار ندارند. متون ادبی دسته و مجموعه ای خاص از متون را تشکیل می‌دهند که درون آن نیز زیر مجموعه‌های متفاوتی مانند متون شعر نثر و... وجود دارند. همچنین متون دینی مجموعه‌ای متفاوت از متون را تشکیل می‌دهند و انواع متفاوتی دارند و نمی‌توان همه را در یک سطح در نظر گرفت. می‌توان هر متن را یک جهان در نظر گرفت که واژگان و مفاهیم خاص خود را دارد و از جهان متن دیگر متمایز است. این متون یا جهان‌های متون شبکه ای از مفاهیم و طرح‌هایی نو در می‌افکنند و در صدد انتقال دادن معنا و تصویری خاص به خواننده خود هستند و از این رو جهان جدیدی را به روی خواننده می‌گشاید. در قرن بیستم نظریات بسیار متنوعی دربارۀ جهان متن و فهم خواننده از آن مطرح شده است. برخی از این نظریات مدعی‌اند که متن با پشت سر نهادن بستر و زمینه تکوین و تألیف خود و غیاب نگارنده‌اش حامل بی‌نهایت معنا می‌شود که در میان آن‌ها ترجیحی در کار نیست معنای خاصی ندارد. پاسخ دادن به این پرسش، که آیا متن معنای خاصی دارد یا نه؟ و آیا متن معانی بی‌نهایت را بر می‌تابد؟ بسیار اهمیت دارد. بسیاری از نزاع‌ها در زمینه‌های متفاوت بر سر معانی متون رخ می‌دهند و بی‌تردید باید دلائل هر یک از نظریات متفاوت را سنجید. باز دربارۀ متون این پرسش نیز مطرح می‌شود که آیا فهم متون، با محدودیت‌های خاصی مواجه است یا هیچ محدودیتی برای فهم معنای متون در کار نیست و بی‌نهایت فهم از یک متن امکان پذیر است؟ معنای متن را باید با کدام معیارها و روش‌ها بفهمیم؟ مسئله تعدد، یا وحدت معنا و نیز مسئله تنوع يا وحدت فهم‌ها تنها دو مسئله از انبوهی از مسائل ناظر به فهم متون هستند که در خور تأمل‌اند.

معناشناسی تنها یکی از دانش‌های تأثیرگذار در حل مسائل یاد شده بوده است. مسائل بسیار متنوعی در این دانش مطرح می‌شوند و نظریات گوناگونی در آن به چشم می‌خورند که در فهم معنای متن تأثیر دارند. البته فهم متن با معنای متن، تفاوت دارد؛ معنا چیزی است که متن حامل آن است و فهم کار فاعل شناسا است و ممکن است با این کار به معنای متن نائل شود. همچنین ممکن است فهم در حقیقت فهم نادرستی باشد و فاعل شناسا به معنای متن نرسد. ،بنابراین فهم و معنا در حقیقت با هم تفاوت داشته ولی ارتباط بسیار نزدیکی با همدیگر دارند. از این رو، در ذیل مسئله فهم، متون از معنای متون نیز بحث می‌شود.

معناشناسی یکی از شاخه‌های مهم زبان شناسی است که در قرن بیستم به استقلال رسید. این دانش به بررسی علمی معنا می‌پردازد و از این‌رو دانش معنا» نام گرفته است. اگر چه قدمت مباحث آن به دوره یونان می‌رسد و در میراث علمی مسلمانان و در علوم مختلف اسلامی؛ از قبیل علم اصول، فقه فلسفه، عرفان و ادبیات هم از همان اوائل مباحث و مسائل معناشناختی مطرح بوده؛ اما تدوین و طرح این دانش در عصر جدید تفاوت‌های مهمی با دوران گذشته دارد و نظام مندی و روشمندی و ابتنا بر مبانی زبان شناختی خاص چهره جدیدی به آن داده است. در دهه های اخیر این دانش تأثیر فراوانی در مطالعات دینی و فهم و بررسی متون دینی بر جای نهاده و تحقیقات معناشناختی گسترده ای بر پایۀ جریان‌ها و روش‌های معناشناختی در مطالعات قرآنی انجام گرفته است.