کتاب علوم قرآنی 4 (دلالت های قرآن کریم)

قرآن نامه آسمانی خدا به انسان است که از طلیعه ظهور خود آثاری شگرف در جان و جهان آدمیان نهاده و دگرگونی‌های عظیمی را در فرهنگ و اجتماع بشر پدید آورده است. اینک این گنجینه بی همسان الهی در اختیار ما قرار دارد و انسان امروز بیش از هر زمان دیگر نیازمند هدایت قرآن است. تاریکی‌های گمراهی جز در پرتو قرآن روشنا نمی‌یابد. بدین روی شناخت قرآن و راهکار دستیابی به معارف آن، یک ضرورت اساسی در راستای بهره‌مندی از هدایت قرآن است. امروز در برابر راه توحید، دنیای کفر و دین ستیزی مدرن قرار دارد. انسان مسلمان اینک بیش از هر زمان دیگر نیازمند بازگشت به قرآن است.

علوم قرآن مادرِ علوم اسلامی است که در پرتو قرآن کریم، قرائت، فهم و تفسیر آن به بار نشست و اهتمام مسلمانان را معطوف دانش‌های گوناگون ساخت اثر پیش رو به هدف تهیه یک متن آموزشی براساس سرفصل ارائه شده علوم قرآن (۱) تحریر یافته است.

هندسه مطالعات قرآنی را می‌توان در یک نگاه کلان معطوف در سه ضلع اساسی ملاحظه کرد. یک مسائل شناخت نامه ای قرآن دو مسائل مربوط به چگونگی فهم و تفسیر قرآن (اصول)، مبانی و قواعد تفسیر به مثابه معرفت آلی و درجه دوم؛ سه ذات معارف و آموزه‌های مُستخرج از متن قرآن که در کتاب‌های تفسیر ترتیبی یا موضوعی یافته می شود. بر این اساس می‌توان مسائل اختصاصی علوم قرآن را در سه محور اساسی طبقه بندی کرد: نخست علومی که از مبادی شمرده می‌شود و شناسنامه قرآن و هویت الاهی این کتاب را ترسیم می‌نماید و معلوم می‌سازد که منشأ پیدایش این متن و پدیدآورنده آن کیست و این که چگونه در میان بشر ظهور یافته و به شکل کنونی در اختیار انسان‌ها قرار گرفته است. این علوم پژوهش در علوم انسانی به منظور شناخت برنامه ریزی و ضبط و هدایت پدیده‌های انسانی در راستای سعادت واقعی بشر ضرورتی انکارناپذیر است و استفاده از عقل و آموزه های وحیانی در کنار داده های تجربی و در نظر گرفتن واقعیت‌های عینی فرهنگ و ارزش‌های اصیل جوامع شرط اساسی، پویایی واقع نمایی و کارآیی این گونه پژوهش‌ها در هر جامعه است. پژوهش کارآمد در جامعه ایران اسلامی در گرو شناخت واقعیت‌های جامعه از یک سو و اسلام به عنوان متقن ترین آموزه‌های وحیانی و اساسی ترین مؤلفه فرهنگ ایرانی از سوی دیگر است؛ از این‌رو آگاهی دقیق و عمیق از معارف اسلامی و بهره‌گیری از آن در پژوهش بازنگری و بومی سازی مبانی و مسائل علوم انسانی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.