کتاب علوم بلاغی و زیبایی شناختی قرآن 1

ادبیات و زیبایی شناسی، سخن از شیرین‌ترین دانش‌ها و فنون است و آنجا که بر محور کتاب الهی باشد، جذابیت و شیرینی آن با ارزشمندی و کارآمدی در عرصه معرفتی همراه خواهد بود. اعجاز و گستره معنایی قرآن نیز بر پرباری ادبیات قرآنی می‌افزاید و از سویی حساسیت بیشتری به کار می‌بخشد و دقت و پژوهش بیشتری می‌طلبد. ابعاد گوناگون زیبایی‌های قرآن کریم از زاویه دانش‌هایی چند درخور بررسی است؛ از جمله علوم ادب عربی با حوزه های گوناگون آن نقد ادبی زبان‌شناسی با شاخه‌های گوناگون آن، زیبایی‌شناسی موسیقی و ادبیات داستانی آنچه تاکنون در این زمینه بیشتر به خدمت گرفته شده علوم بلاغت است و از میان علوم بلاغت دانشی که مستقیم به زیبایی شناسی سخن می‌پردازد. دانش بدیع است نوشته پیش رو دومین بخش از علوم بلاغی و زیبایی شناختی قرآن است که زیبایی‌های ادبی قرآن را با تکیه بر علم بدیع می‌شناساند. کتاب پیش رو برگرفته از دستاوردهای سال‌ها پژوهش و تدریس در علوم قرآنی و حوزه‌های ادبی قرآن است. نگارنده کتاب‌ها و مقالاتی نیز در این موضوع منتشر کرده و در آن‌ها مطالب توضیحات و نمونه های بیشتری در موضوعات مطرح شده در این کتاب آورده است که رجوع به آنها می‌تواند شرح و توضیحی بر این مباحث باشد.

در نوع کتاب‌های بدیعی حتی برخی کتاب‌هایی که به تازگی و به عنوان درسی نوشته شده‌اند، با سلسله اصطلاحاتی پراکنده و نیز نمونه‌هایی روبه رو هستیم که هر کدام صفحه یا صفحه هایی را در برگرفته‌اند. طرح‌هایی که برای دسته‌بندی و علمی‌سازی بدیع ارائه شده، گاه کلی، یـا هرگاه حرکتی فرخنده به سوی قرآن و متون اصیل دینی همچون نهج البلاغه آغاز شده، عـلـوم بلاغت رونق گرفته‌اند. در عصر حاضر و انگیزش قرآنی جامعۀ دینی ما نیز بازنگری و بازنگاری در ادبیات قرآنی لزوم دو چندانی یافته است.

در نخستین مقاله ای که بیست و اندی سال پیش از نگارنده چاپ شد چنین آوردم که شاخصه های ذیل می‌توانند به وجود آورندۀ کتابی مناسب در زمینه علوم بلاغی باشند . بهره مندی از عمق لازم و ریشه‌یابی و تبیین مباحث؛ به گونه ای که آن را در جان آموزنده بنشاند، چه اینکه مسائل بلاغی اموری از بر کردنی نیستند بلکه جوشیده از ذوق و احساس آدمی اند. در این راه از آثار جرجانی و تفتازانی میتوان بهره جست؛

عبارت‌های روشن و روان همراه با تمرین و تطبیق تا با سوق دادن به سوی تحقیق و فعالیت کار میان استاد و شاگرد تقسیم شود.

استفاده بیشتر از مثال سه نوع مثال شایسته یادآوری‌اند.

(الف) نمونه‌های عرفی و ملموس تا کاربرد قواعد مشخص شود؛

ب) بهره‌مندی از نمونه‌های قرآنی و کلمات معصومان الهلال الاول؛

ج) آوردن اشعار عرب در همان حد شرح مختصر؛

پیراستن متن این علوم از مطالب زاند و آراستن آن به مقدمه ای در تاریخ ادب عربی؛

همراه بودن با ادب فارسی و بررسی قواعد در این زبان.