کتاب جرم شناسی

جرم شناسی دانشی است که بزهکاری و عوامل آن را در جامعه تحقیق و بررسی می‌کند و برای بــه حداقل رساندن آن راه‌کارهای عملی ارائه می‌دهد. جرم رفتاری است که از سوی انسان ارتکاب می‌یابد. انسان ماهیتی بسیار پیچیده دارد و به همین نسبت رفتار او نیز دارای پیچیدگی است؛ از این رو، ارائه یک نظریه ساده و جامع در جهت رفع این معضل دشوار است به همین دلیل نظریه‌های مختلفی در تبیین عوامل و راه‌کارهای پیشگیری از بزه‌کاری مطرح شده که عموماً قابل تأمل و بررسی‌اند. بزه‌کاری پدیده ای است که همواره امنیت و آرامش زندگی انسان را به خطر انداخته و در طول قرن‌های گذشته در واکنش بر ضد آن فراز و نشیب‌های فراوانی را پشت سر نهاده است. در طول تاریخ زندگی انسان در کره زمین، جوامع بشری در برخورد با نقض هنجارهای اجتماعی واکنش‌های مختلفی داشت‌هاند. رفتارهایی که الزام آور بوده و از سوی جامعه حمایت شدید شده‌اند و معمولاً دارای ضمانت اجرای مجازات هستند. این‌گونه رفتارها و مرتکبان آن‌ها، بیشتر موضوعات بحث جرم شناسی را تشکیل می‌دهند. برخی رفتارهای بدون ضمانت اجرای کیفری نیز در راستای جلوگیری از وقوع بزهکاری قانونی، توجه دانش جرم شناسی را به خود جلب می‌کنند. تا مدت‌ها کیفر به عنوان تنها راهکار مبارزه بر ضد معضل بزهکاری شناخته شده و به کار گرفته می‌شد؛ هر چند مطالعه علمی پدیده مجرمانه و توجه به روش‌های غیرکیفری به قرن‌های اخیر باز می‌گردد، اما در آموزه‌ها و تعالیم حیات بخش اسلام و دیگر مکاتب الهی، بر روش‌های غیرکیفری مانند تدابیر اجتماعی بازدارنده، از میان بردن زمینه‌ها و موقعیت‌های جرم زا و راهبردهای فرهنگی بیشتر تأکید شده است. جرم‌شناسی به تعبیر استاد کینیا از استادان برجسته جرم شناسی دانش مقدسی است. این تقدس از آنجاست که می‌کوشد انسانیت را به انسان بازگرداند. به تعبیر وی، جرم شناسی بـه دلیل داشتن چنین خصوصیتی تلاش م‌یکند راهی بیابد تا انسان ناکامی که با خود قهر کرده و از خویش گریخته و از جامعه روی برتافته و سر ناسازگاری در پیش گرفته با خودش آشتی کند و راه مهر ورزیدن را بیاموزد.

هر چند در حوزه جرم شناسی آثار بسیاری در قالب کتاب‌ها، مقالات و پایان نامه ها و رساله ها وجود دارند، ولی با توجه به ویژگی‌های ذیل در پژوهش حاضر نگاشتن آن ضرورت دارد؛ مهم ترین ویژگیهای این اثر عبارت اند از: 

۱- اختصار

این پژوهش به رغم گستردگی موضوعات و تنوع آن‌ها بررسی تفصیلی و طولانی هر موضوع را در دستور کار ندارد. بنابراین اگر حجم مجموع مباحث زیاد است، به دلیل گستردگی موضوعات و عناوین مورد بحث بوده و در هر حال رعایت این اصل، یعنی ایجاز و اختصار در نظر بوده است. با توجه به اینکه جرم شناسی به عوامل جرم و راهکارهای پیشگیری توجه بیشتری دارد از این رو نظریه‌ها و مکاتب در یک فصل مستقل و مکاتب انتقادی نیز ذیل آن بحث شده‌اند و برای جرم شناسی پیشگیرانه به دلیل اهمیت آن فصلی مستقل در نظر گرفته شده است. 

۲- بیان ساده

در این نوشتار سعی بر آن است که از بیان طولانی و پیچیده مطالب اجتناب شود و حتی الامکان با بیانی شیوا و ساده دیدگاه‌ها و نظریات تبیین شوند. برخی آثار تدوین شده در این رشته با توجه به وارداتی بودن محتوا، بیشتر رویکرد ترجمه داشته و دارای پیچیدگی متن و دشواری فهم برای مخاطب هستند. در این اثر اما سعی شده با بومی سازی ،مباحث این پیچیدگی عبارتی نیز برطرف شوند.

اشاره به دیدگاه‌های علت شناختی بزهکاری و پیشگیرانه در اسلام اگرچه دانش جرم شناسی از آغاز قرن نوزدهم میلادی با رویکرد اثباتی و تجربی آغاز به کار کرد، اما آموزه‌های اسلامی همانند مکتب کلاسیک کیفر محور نبوده و چنان که در این نوش اشاره خواهد شد.