کتاب تاریخ استشراق و سیر تحول مطالعات قرآنی در غرب

درس تاریخ استشراق و سیر تحول مطالعات قرآنی در غرب یکی از درس‌های اختصاصی مجموعه اختیاری مطالعات قرآنی است. این درس در کنار درس جریان شناسی مطالعات قرآنی معاصر و درس مراکز پژوهش قرآن و حدیث در ایران و جهان به گونه ای هدف گذاری شده است که دانشجویان کارشناسی رشته علوم قرآن و حدیث با عرصه‌های جدید قرآن پژوهی آشنا شوند. درس تاریخ استشراق و سیر تحول مطالعات قرآنی در غرب به مباحث کلی و تاریخی خاورشناسی می‌پردازد؛ درس جریان شناسی مطالعات قرآنی معاصر به موضوعات خاص قرآنی مطرح در عرصه خاورشناسی و مطالعات مسلمانان اختصاص دارد و درس مراکز پژوهش قرآن و حدیث در ایران و جهان در تکمیل اطلاعات دو درس پیشین به معرفی مراکز و مؤسسات قرآن پژوهی و حدیث پژوهی در داخل ایران و در سطح جهانی اهتمام دارد. با توجه به این تقسیم‌بندی هدف این درس آشنایی با جریان‌های مختلف استشراق در طول تاریخ و آشنایی کلی با انواع مطالعات آن‌ها در حوزه «علوم قرآن» است. با توجه به این هدف، دو درس نخست به مباحث مقدماتی در این موضوع اختصاص یافته اند و در ضمن آن‌ها به تعریف پرچالش استشراق، عرصه های مختلف قرآن پژوهی خاورشناسان، ضرورت آگاهی از پژوهش‌ها و فعالیت‌های ایشان و آسیب شناسی مطالعات در این عرصه پرداخته شده است.

درس‌های سوم و چهارم دربارۀ جریان‌های مختلف خاورشناسی و روند آن‌ها در طول نزدیک به ده قرن است. هدف از این دو درس توجه به وجود جریان‌های مختلف و تأثیر پذیری این جریان‌ها از اوضاع اجتماعی- فرهنگی جوامعی است که به آن‌ها تعلق دارند.

درس پنجم به بحث از انگیزه های خاورشناسی اختصاص دارد که در مواجهه با مطالعات این افراد معمولاً بسیار پررنگ دیده می‌شود.

درس‌های ششم و هفتم به بخشی از فعالیت های خاورشناسان در ر عرصه فهرست نگاری احياء تراث و دائرة المعارف نگاری اختصاص یافته‌اند که تأثیری ماندگار بر روند پژوهش‌های این حوزه بر جای می‌گذارند و در ضمن این مباحث به قوت ها و آسیب‌های این نوع نگارش‌ها به ویژه در دائرة المعارف نگاری پرداخته شده است که نقش مرجع را در مطالعات قرآنی ایفا می‌کند. درس‌های بعدی به سه موضوع مهم در حوزه مطالعات قرآنی اختصاص یافته اند که عبارت اند از: ترجمه نسخه شناسی و جمع قرآن درس‌های هشتم تا دهم به مبحث ترجمه قرآن اختصاص یافته و به تاریخچه ترجمه و انواع تقسیم بندی ها در مطالعه آن توجه شده است و در ضمن درس مهمترین ترجمه‌های قرآن معرفی شده اند. دو جلسه یازدهم و دوازدهم به یکی از موضوعات جذاب در حوزه مطالعات خاورشناسان که کمتر در رشته های قرآنی دانشگاهی و حوزوی بدان پرداخته می‌شود اختصاص یافته‌اند. بحث از نسخه شناسی قرآن و روش‌های تاریخ گذاری آن همراه با معرفی برخی از مهمترین نسخه‌های قرآنی متعلق به سده های نخستین اسلامی از موضوعات بحث شده در این دو درس هستند. سه درس پایانی نیز به موضوع جمع قرآن اختصاص یافته اند و پنج نمونه از مشهورترین دیدگاه‌ها در این باره یعنی دیدگاه نولدکه مینگانا ونز برو برتن و موتسکی معرفی شده‌اند.

در همه مباحث کوشش شده تا مهمترین شخصیتهای خاورشناس در ضمن مباحث مختلف و به تناسب درس معرفی شوند و درس مستقلی به معرفی این افراد اختصاص نیافته است. همچنان که در همه مباحث کلی نظر به قرآن پژوهی معطوف بوده است و عموم نمونه های یاد شده به این حوزه مطالعاتی تعلق داشته‌اند. در آغاز هر مبحث مقدمه ای همراه با پرسش‌های مورد بحث درس تنظیم شده و در انتهای هر درس پرسش‌های درس برای نمونه نه به طور کامل مطرح شده‌اند. موضوعاتی برای تحقیق ایده هایی هستند که می توانند زمینه تحقیق فراتر دانشجویان را در موضوعات درسی فراهم سازند. این تحقیقات می‌توانند به اختصار و در چند نوبت در طول درس یا به صورت تفصیلی کتاب با انتخاب تنها یک مورد در پایان ترم انجام شوند. موضوعات مطرح شده در این موارد نیز تنها پیشنهادهایی هستند که می‌توانند از سوی استاد تعمیم داده شوند.