کتاب التفهیم لاوائل صناعه التنجیم

التفهیم، نخستین کتاب فارسی است که در مورد ستاره شناسی و هندسه و حساب نوشته شده و از آنجا که نویسنده آن یکی از دانشوران سرشناس است، اهمیت بسیار دارد.

ابوریحان بیرونی در کتاب التفهیم تلاش کرده مقدمات علوم ریاضی و نجوم را به زبان ساده ای (ساده، نسبت به اثر دیگرش کتاب قانون مسعودی)، بیان کند و مخاطبین او نیز نوجوانانی هستند که با این علوم آشنایی چندانی ندارند. کتاب التفهیم از ۵۳۰ پرسش و پاسخ تشکیل شده و چهار بخش دارد: هندسه، حساب (شمار)، نجوم (صورت عالم)، و احکام نجوم (تنجیم) در مقدمهٔ کتاب چنین آمده است:

پرسش های یکم تا هفتاد و یکم دربارهٔ هندسه؛ پرسش های هفتادودوم تا صدونوزدهم دربارهٔ حساب؛ سؤال های صد و بیست تا دویست و سی و شش دربارهٔ نجوم (هیئت)؛ از دویست و سی و هفت تا دویست و چهل و یک در مبحث جغرافیا؛ پرسش های دویست و چهل و دو تا دویست و شصت و هفت مجدداً دربارهٔ نجوم (هیئت)؛ سؤال های دویست و شصت و هشت تا سیصد و بیست و سه در مورد گاه شمار، از سیصد و بیست و چهار تا سیصد و چهل و شش دربارهٔ اسطرلاب و بخش پایانی یعنی از ۳۴۷ تا ۵۳۰ مربوط به احکام نجوم است…